معدن گچ

گچ یکی از انواع سنگ های کربناته رسوبی و کلسیم سولفات آبدار طبیعی یا غیرطبیعی با فرمول شیمیایی ۲CaSO4.4H2O است. این ماده یکی از مهم ترین مصالح ساختمانی است که از اشکال بلوری مختلف برخوردار بوده و به رنگ سفید و احتمالا حاوی ناخالصی های خاک رس و اکسید آهن است. این ماده از آن دسته مصالحی است که در صنعت ساختمان سازی بسیار حائز اهمیت است و به علت ویژگی های خاصی که دارد از گذشته تا به حال مورد مصرف قرار می گیرد. اکثر خانه هایی که در ایام قدیم ساخته می شد از لحاظ گچ بری های خاص و متنوع با طرح و معماری های گوناگون زبان زد بوده و است. در شهرهایی مانند اصفهان، کاشان و دیگر مناطق کشورمان ایران شاهد ساختمان هایی بی نظیر و هنرمندانه هستیم‌. این ماده با خواص زیاد خود از اولین قدم برای شروع ساختمان سازی کاربرد دارد؛ بدین صورت که حتی در مرحله پیاده سازی حدود و مساحت زمین از آن برای ریختن رنگ روی حد مشخص شده روی زمین استفاده می شود.

منابع اصلی

این ماده در اصل از پختن و سپس آسیاب شدن سنگ گچ تهیه می شود و به همین دلیل به آن گچ کلسینه می گویند. سنگ گچ از مصالح ساختمانی دارای کلسیم است که در طبیعت به میزان بسیار زیادی یافت می شود و به طور تقریبی در تمام نقاط دنیا وجود دارد. همچنین از نظر میزان فراوانی در گروه مصالح موجود در طبیعت، رده پنجم را به خود اختصاص داده است.

سنگ گچ

از جمله سنگ های ته نشستی محسوب می شود که فرمولاسیون آن میل شدیدی به ترکیبی بودن دارد و به این معنی است که به صورت خالص در طبیعت یافت نمی شود. سنگ گچ به طور کلی یا با کربن و یا با اکسید آهن و خاک رس ترکیب می شود. فرمول شیمیایی آن به صورت سولفات کلسیم آبدار است.

قدمت استفاده از گچ ساختمانی

معماران مصری از ده ها قرن پیش هم برای پوشاندن دیواره های اهرام ثلاثه مصر از گچ استفاده می کردند. در داخل اهرام نیز نقاشان بزرگ با استفاده از آن، طرح هایی با شکوه و هنرمندانه از ارابه های جنگی، خدایان مصری، پرندگان و حیوانات گوناگون می کشیدند. در سال های دور از نوعی گچ که امروزه به آن آلاباستر می گوییم استفاده می شد.

طرح های زیبای گچی بر روی سقف خانه ها خيلي قديمي نيستند. گرچه در بعضی از خانه هاي با معماری قديمي نوارهاي گچی به صورت برجسته دور تا دور سقف و یا به دور چراغ های مركز سقف ديده مي شوند ولي اين آثار هنرمندانه عمر طولانی ندارند. البته امروزه برخی شرکت های ساختمانی در خصوص ایجاد طرح هاي سبك سنتي و قديمي بر سطوح گچی فعالیت دارند. اين فعاليت ها نیز توسط استادان و معماران بسیار ماهر بر روي سقف خانه های افراد معروف و مهم و يا مکان های مذهبی و كليساها انجام مي گردد‌.

مصارف گچ

گچ در صنعت ساختمان سازی مصارف متعدد دارد. از جمله ریختن رنگ ساختمان برای مشخص کردن اطراف زمین و پیاده کردن نقشه – ملات سازی – گچ و خاک – سفیدکاری – سنگ کاری که در مورد اخیر برای نگه داشتن سنگ به طور موقت در جای خود تا ریختن ملات پشت آن مورد مصرف قرار می گیرد. همچنین در صنایع مجسمه سازی و ریخته گری برای قالب سازی مصرف می شود و در کارهای طبی برای شکسته بندی مورد نیاز است. همچنین در صنایع سیمان پزی و دارویی نیز مصرف می شود.

خواص گچ

علاوه بر دو خاصیت عمده (زود گیر بودن و ازدیاد حجم به هنگام سخت شدن) دارای خواص دیگری نیز هست. از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گچ آکوستیک است
• در آتش‌سوزی مقاوم است
• ارزان و فراوان است
• دارای رنگی سفید و خوش آیند است
• در صنایع متعددی می تواند کاربرد داشته باشد

گچ خام و کاربرد آن

گچ خام، همان گچی است که فرآیند پخته شده در کوره را طی نکرده است. امروزه محققان پی برده اند که گچ خام در کشاورزی خواص بسیار زیادی دارد و باعث شده اهمیت فراوانی را بین کشاورزان و پرورش دهندگان قارچ داشته باشد. گچ با داشتن کلسیم در ترکیب شیمیایی خود شوری خاک را از بین می برد و باعث اصلاح خاک و راندمان بالای خاک می شود.

معادن سنگ گچ ایران

بر اساس مطالعات زمین شناسی و رسمی صورت گرفته در ایران و جهان به نظر می رسد ایران بخش بسیار قابل توجهی از ذخایر سنگ گچ خام جهان را در دل خود جای داده است. کویر مرکزی ایران، یعنی جایی که استان های تهران، سمنان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، اصفهان و فارس واقع گردیده اند بخش بسیار زیادی از این ذخایر را در خود جای داده اند. نکته قابل توجه دیگر در زمینه معادن سنگ گچ ایران این است که به علت وجود این معادن سنگ گچ خام در لایه های بیرونی زمین، هزینه های استخراج در آن ها بسیار ناچیز است. این خود نکته بسیار پر اهمیتی است که هزینه های تولید گچ در ایران را نسبت به سایر نقاط دنیا بسیار کمتر می کند و همچنین قیمت تحویل سنگ گچ ایران در بنادر خلیج فارس بسیار کم خواهد بود. به طوری که برای این محصول هم اکنون مشتری بالقوه زیادی در کشورهای هند، چین، پاکستان و آسیای مرکزی موجود است.

اما نکته قابل توجه در رابطه با معادن گچ در سمنان و سایر نقاط کشور این است که به علت سنتی بودن روش های بهره برداری از معدن، فرسودگی ماشین آلات و عدم دانش کافی مدیران معادن امروزه استخراج آنچنان زیادی از این معادن صورت نمی پذیرد و کارخانجات علاقه چندانی به فروش این کالا نشان نمی دهند و فقط به میزان مصرف خود از معدن برداشت می کنند. البته این نکته خوبی است که ما بتوانبم هرچه بیشتر خام فروشی را کاهش دهیم و به سمت فرآوری مواد خام معدنی در صنایع پایین دستی پیش برویم.