طلا یا زَر با نشان شیمیایی Au نام یک عنصر است. طلا فلزی نرم و پر چگال و شکل پذیر به رنگ زرد روشن و براق است. در مجاورت هوا و آب زنگ نمی زند و تیره نمی شود. از نظر شیمیایی، طلا فلزی واسطه است که در گروه ۱۱ جدول تناوبی جای دارد و یکی از کم واکنش ترین عنصرهای جامد در شرایط استاندارد است.

این فلز را می توان به صورت خالص در طبیعت به شکل دانه ای یا تکه ای در میان سنگ ها، رگه ها و آبرفت ها پیدا کرد. طلا همچنین به صورت محلول جامد با دیگر عنصرها مانند نقره (الکتروم)، به شکل یک آلیاژ با فلزاتی چون مس و پالادیم و حتی به صورت ادخال و گیرافتاده در میان موادی نظیر پیریت قابل مشاهده است. طلا در موارد غیرمعمول، به صورت ترکیب شده با عناصری مانند تلوریوم نیز مشاهده شده است.

ارزش طلا به دلیل کمیابی آن، کاربرد پذیری آسان، تصفیه راحت، مقاومت در مقابل زنگ زدن و خوردگی، رنگ متمایز، واکنش ناپذیری با دیگر عناصر است. ویژگی هایی که در کمتر فلز دیگری دیده می شود. همچنین این فلز این قابلیت را دارد که تا حد رشته‌های بسیار کوچکی درآید که این خاصیت در ساخت جواهرات کاربرد بسیار مهمی دارد. طلا از آغاز تاریخ مکتوب بشر همواره فلزی گران بها و محبوب بوده است که برای ضرب سکه، ساخت جواهرات و کاربردهای هنری استفاده می شده است. در گذشته سیاست مالی بسیاری از کشورها بر پایه استاندارد طلا استوار بود. یعنی پول هر کشوری معادل مقدار مشخصی از طلا بود. استاندارد طلا از آغاز جنگ جهانی اول در بیشتر کشورهای اروپایی و پس از آن به تدریج در کشورهای دیگر کنار گذاشته شد و سیاست پول بی پشتوانه جایگزین آن شد.

استخراج طلا

بر اساس برآوردها در طول تاریخ بشر تا سال ۲۰۱۲ در مجموع ۱۷۴ هزار تُن طلا استخراج شده است. معادل ۵٫۶ میلیارد اونس تروا و از نظر حجمی معادل ۹۰۱۵ مترمکعب که بر اساس برآوردها ۵۰٪ آن به صورت جواهرات، ۴۰٪ به صورت شمش‌ها و سکه‌های سرمایه گذاری در ذخایر طلای رسمی بانک های مرکزی و صندوق های سرمایه گذاری و سرمایه های شخصی و حدود ۱۰٪ در بخش صنعت نگهداری می شود.

با توجه به غلظت بسیار پایین طلا در بیشتر معادن، استخراج این فلز معمولا در ذخایر بزرگی که به راحتی قابل معدن کاری هستند، مقرون به صرفه است. به طور کلی سنگ هایی که نیم میلی گرم در هر کیلوگرم (یک قسمت در هر دو میلیون قسمت) طلا داشته باشند می توانند برای استخراج اقتصادی باشند. بیشتر معادن روباز سنگ هایی با غلظت طلای یک تا پنج میلی گرم / کیلوگرم دارند. اما در معادن زیرزمینی غلظت طلا حداقل ۳ میلی گرم / کیلوگرم است. میانگین هزینه های نقدی استخراج طلا در سال ۲۰۰۷ برای هر اونس تروا ۳۱۷ دلار و میانگین مجموع هزینه ها ۴۰۱ دلار بوده است. البته این هزینه ها در معادن مختلف بسیار متغیر است. در حالی که میانگین قیمت طلا در همین سال ۶۰۳ دلار و کل تولید طلا نیز ۲۴۷۱ تن بود.

بزرگترین معادن طلای جهان

بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی شرکت ها و بر اساس آمار تولید که در سال ۲۰۲۰ توسط کیتکو تهیه شده است، 10 معدن بزرگ طلای جهان از نظر میزان تولید عبارتند از:

1. معدن مورانتو: دو میلیون اونس

مجتمع معدنی مورانتو در ازبکستان واقع بوده و شامل یک معدن روباز و فعالیتهای استخراج صنعتی است که اندکی بیش از دو میلیون اونس طلا در سال ۲۰۲۰ تولید کرد. این معدن که توسط شرکت دولتی Navoi اداره می‌شود، بیش از ۳.۳ کیلومتر طول، ۲.۵ کیلومتر پهنا و حدود ۶۰۰ متر عمق دارد. با توجه به میزان ذخایرش که بیش از ۱۵۰ میلیون اونس برآورد شده است، انتظار می رود این معدن همچنان تا مدتی عنوان بزرگترین معدن طلای جهان را حفظ کند. تولید این معدن در سال ۲۰۲۰ تغییری نسبت به سال ۲۰۱۹ نداشت.

2. معدن کارلین: یک میلیون و ۶۶۵ هزار اونس

معدن کارلین که پیش از این به عنوان معادن طلای نوادا شناخته می شد، در غرب شهر الکو واقع شده و در منطقه ای به وسعت ۵۶ کیلومتر امتداد پیدا کرده است. کارلین ترند برای نخستین بار توسط جان لایومور و آلن کوپ، زمین شناسان شرکت نیومونت در سال ۱۹۶۵ اکتشاف شده بود. تولید این معدن در سال ۲۰۲۰ به یک میلیون و ۶۶۵ هزار اونس رسید که در مقایسه با تولید یک میلیون و ۳۱۵ هزار اونس در سال ۲۰۱۹، رشد ۲۷ درصدی داشت.

3. معدن اولمپیادا: یک میلیون و ۲۰۰ هزار اونس

معدن اولمپیادا بزرگترین فعالیت شرکت پولیوس است که تولیدش را در سال ۱۹۹۶ آغاز کرد و در حال حاضر بیش از نیمی از تولید طلای این شرکت روسی را تشکیل می دهد. سنگ معدنی استخراج شده از این معدن در سه کارخانه با مجموع ظرفیت سالانه ۱۳ میلیون تن فرآوری می‌شود. تولید این معدن در مقایسه با یک میلیون و ۳۸۹ هزار اونس در سال ۲۰۱۹، کاهش ۱۴ درصدی داشت.

4. معدن پوئبلو ویه خو : ۹۰۳ هزار اونس

معدن پوئبلو ویه خو در حدود ۱۰۰ کیلومتری شهر سانتو دومینگو، پایتخت جمهوری دومینیکن واقع شده است. این معدن توسط شرکت پوئبلو ویه خو دومینیکن که جوینت ونچر شرکتهای بریک (۶۰ درصد) و نیومونت (۴۰ درصد) است، اداره می‌شود. تولید این معدن از ۹۸۳ هزار اونس در سال ۲۰۱۹، به میزان هشت درصد کاهش داشت و به ۹۰۳ هزار اونس در سال ۲۰۲۰ رسید.

5. معدن گرسبرگ : ۸۴۸ هزار اونس

معدن طلا و مس گرسبرگ شرکت فریپورت مک موران در استان پاپوای اندونزی واقع بوده و در سال ۱۹۳۶ توسط یک زمین شناس هلندی کشف شد که آن را ارتسبرگ یا کوه سنگ نامید. این معدن که برای ۳۰ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است، در ارتفاع ۴۱۰۰ متری از سطح دریا در نزدیک پونکاک جایا، مرتفعترین کوه پاپوا قرار دارد و تولیدش در سال ۲۰۰۱ بالای سه میلیون و ۵۰۰ هزار اونس بود. تولید این معدن از ۸۳۳ هزار اونس در سال ۲۰۱۹، به میزان دو درصد کاهش پیدا کرد و به ۸۴۸ هزار اونس در سال ۲۰۲۰ رسید.

6. معدن کادیا ایست: ۸۲۳ هزار اونس

کادیا از معدن زیرزمینی کادیا ایست و معدن ریج وی تشکیل شده است و بزرگترین معدن طلا در استرالیاست. این معدن ۸۲۳ هزار اونس طلا در سال ۲۰۲۰ تولید کرد که شش درصد در مقایسه با تولید ۸۷۱ هزار اونس در سال ۲۰۱۹ کاهش داشت.

7. معدن کیبالی: ۸۰۸ هزار اونس

معدن کیبالی در جمهوری دموکراتیک کنگو مجاور شهر دوکو و در ۲۱۰ کیلومتری آروا در مرز اوگاندا واقع شده است. کیبالی متعلق به شرکتهای آنگلوگلد آشانتی (۴۵ درصد)، بریک گلد کورپوریشن (۴۵ درصد) و سوسیته مانیر دو کیلو موتو (۱۰ درصد) است. این معدن ۸۰۸ هزار اونس طلا در سال ۲۰۲۰ تولید کرد که یک درصد در مقایسه با ۸۱۳ هزار اونس در سال ۲۰۱۹ کاهش داشت.

8. معدن کورتز: ۷۹۹ هزار اونس

معدن کورتز تاسیسات معدنی و فرآوری طلای بزرگی در لاندر و اورکا کانتی نوادای آمریکاست که در حدود ۱۲۰ کیلومتری الکو واقع شده است. تولید این معدن از ۹۶۳ هزار اونس در سال ۲۰۱۹، به میزان ۱۷ درصد کاهش پیدا کرد و به ۷۹۷ هزار اونس در سال ۲۰۲۰ رسید.

9. معدن لیهیر: ۷۷۲ هزار اونس

معدن لیهیر در جزیره آنیولام در استان نیوایرلند پاپوآ گینه نو و در فاصله ۹۰۰ کیلومتری شمال شرقی پورت مورسبی، پایتخت پاپوآ گینه نو واقع شده است. این معدن ۷۷۲ هزار اونس طلا در سال ۲۰۲۰ تولید کرد که ۱۲ درصد در مقایسه با تولید ۸۸۱ هزار اونس در سال ۲۰۱۹ کاهش نشان داد.

10. معدن لولو گونکوتو: ۶۸۰ هزار اونس

مجتمع معدنی لولو گونکوتو شرکت بریک شامل دو مجوز معدنی لولو و گونکوتو است و در غرب کشور مالی در مجاورت مرز سنگال و رودخانه فالمه واقع شده است. شرکت معدنی لولو مالک معدن طلای لولو و شرکت معادن گونکوتو مالک معدن طلای گونکوتو است. این دو معدن متعلق به شرکت بریک (۸۰ درصد) و دولت مالی (۲۰ درصد هستند). تولید این معدن با پنج درصد کاهش، از ۷۱۵ هزار اونس در سال ۲۰۱۹ به ۶۸۰ هزار اونس در سال ۲۰۲۰ رسید.

معادن طلای ایران

کل ذخایر طلای معدنی شناخته شده در ایران به روایت ایمیدرو حدود ۳۰۰ تن برآورد شده و در واقع ذخایر طلای ایران بر روی ۱۰ منطقه قرار گرفته اند که عمده آنها از جمله منطقه های تکاب داشکسن، موته – آستانه و منطقه شرق ایران شامل حوزه فلززایی طلا، تنگستن، پلی متال بینالود حوزه فلززایی مس و طلای ده سلم خوسف، حوزه فلززایی طلا، آنتیموان، پلی متال خاش – زاهدان معرفی شده اند. عمده تولید طلای معدنی در ایران تا سال ۱۳۹۳ توسط سه معدن طلای آق دره آذربایجان غربی، موته اصفهان و کوه زر دامغان انجام گرفته است.

معادن و کارخانه های طلا

• زرشوران آذربایجان غربی به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران با ظرفیت تولید سالانه سه هزار کیلوگرم طلا است. سال ۱۳۹۳ این معدن در تکاب افتتاح شد که از نظر میزان تولید به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران محسوب می شود. پروانه اکتشاف معدن طلای زرشوران بالغ بر ۲۷٫۵ میلیون تن کانسنگ ثبت شده و دارای ذخیره قطعی ۱۱۰ تن طلای ۲۴ عیار است.
• در آق دره آذربایجان غربی ظرفیت تولید سالانه 2.100 کیلوگرمی ایجاد شده که میزان تقریبی تولید سالانه یک هزار و ۵۰۰ کیلوگرم طلا را دارد.
• موته اصفهان با ظرفیت سالیانه ۵۴۰ کیلوگرم و میزان تولید تقریبی سالیانه ۳۰۰ کیلوگرم در جایگاه بعدی قرار دارد.
• کوه زر خراسان رضوی (تربت حیدریه) با ظرفیت تولید ۴۲۰ کیلوگرم و میزان تقریبی تولید سالیانه ۲۵۰ کیلوگرم.
• اخترچی در استان مرکزی با ظرفیت تولید ۱۵۰ کیلوگرم در سال و میزان تقریبی تولید ۱۰۰ کیلوگرم.
• شرکت ملی صنایع مس ایران نیز به عنوان محصول جانبی، سالیانه حدود ۶۰۰ کیلوگرم طلا تولید می کند.
• معدن طلای ساریگونی که در قروه استان کرستان واقع شده است با ۱۸ تن ذخیره حدود ۵۰ درصد از ذخیره قطعی طلای شناخته شده در کردستان مربوط به شهرستان قروه و معدن طلای داشکسن است.